İran'da gösteri gibi cenaze

Muhalif din adamı Muntazeri'nin cenazesine onbinlerce kişi katıldı
İran'da yönetimin önde gelen muhaliflerinden din adamı Büyük Ayetullah Hüseyin Ali Muntazeri'nin ölümünün ardından on binlerce kişi cenazesine katılmak üzere Kum kentinde toplandı. Munteziri muhalif kesimleri buluşturan görkemli cenaze töreninin ardından aynı kentte toprağa verildi.
İran hükümeti, Muntazeri'nin cenaze töreniyle ilgili olarak yerel basına ek sınırlamalar getirilirken, yabancı basının töreni izlemesine izin verilmedi.
Gözaltına alınanların olduğu ve cenaze törenine katılmak isteyen çok sayıda kişinin engellendiği iddia edildi. Ayrıca internet erişimine de sınırlama getirilmiş durumda.

Haziran ayındaki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçiminden bu yana muhalif gösterilere izin verilmiyor. Reformcu kanatla bağlantılı internet siteleri taraftarlarını cenazede yer almaya çağırmıştı. Muhalefet liderleri Mir Hüseyin Musavi ve Mehdi Kerrubi de bugünün ulusal yas günü olması çağrısında bulundu.

Reformcuların internet sitelerinden Tahir, Kum'da güvenlik kuvvetlerinin sıkı önlemler aldıklarını da belirtti. Devrimin öncülerinden Muntazeri, İslam rejimini kuran 1979 devriminin itici güçlerinden biri olmuş, hatta ülkenin lider adayları arasında adı bir dönem ilk sıralarda anılmıştı.

Şii rejimin saygın isimlerinden biri olan Muntazeri, Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın da önde gelen karşıtları arasındaydı. Devlet haber ajansı IRNA'nın Muntazeri'nin ölümüne ilişkin ilk haberlerinde 'Büyük Ayetullah' sıfatını kullanmadığı, 'eylemcilere yakın din adamı' ifadesine başvurduğu dikkat çekti.

Muntazeri, Haziran'daki seçimlerin ardından da Ahmedinejad yönetimini kınayan bir fetva yayınlamıştı. Ancak bu fetva Muntazeri'nin yönetimle ilk çatışması değildi. Ülke yöneticilerini İslam adına diktatörlük dayatmaya çalışmakla suçlayan Muntazeri, 1979 devrimini izlemesi gereken özgürlüğün hiç gelmediğini sıkça tekrarlamıştı. Devrimin lideri Ayetullah Humeyni'nin ölümü ardından ülkenin dini lideri olmaya çok yakınken, İran'ın insan hakları sicili konusunda Humeyni'yle, 1989'da ölümünden birkaç ay önce ters düşmüştü.

1997'de de Humeyni'nin halefi Ayetullah Hamaney'le çatışan Muntazeri, dini hiyerarşinin dışına çıkarak ruhani liderin yetkilerini sorgulamıştı. Bu çatışmanın ardından Muntazeri'nin lideri olduğu medrese kapatılmış, Kum kentindeki çalışma bürosu saldırıya uğramış, kendisi de altı yıl ev hapsinde tutulmuştu. Ev hapsinin ardından devlete bağlı yayın kuruluşları kendisini ''saf'' olarak nitelerken, kendisine ilişkin bilgiler ders kitaplarından silinmiş, adının verildiği cadde isimleri de değiştirilmiş, ancak kendisi bunlara rağmen muhalefetini sürdürmüştü.

İran'da monarşinin devrilmesinden önce Humeyni'ye destek amacıyla sokak gösterileri örgütleyen Muntazeri, daha sonra tutuklanmış ve cezaevinde işkence görmüştü.

Humeyni'nin Irak'ta sürgünde bulunduğu dönemde İran'daki temsilcisi daha sonra da halefi ilan edilen Muntazeri, ruhani liderin kararlarını sorgulamaya başlayıp, devrimin başarısızlıkları için şeffaf bir değerlendirme yapılması çağrılarının ardından da rejimle ters düşmüştü.

Son olarak Ahmedinejad'a yönelik muhalefeti ardından da reformcular için beklenmedik ilham kaynaklarından biri haline gelmişti. Muntazeri, görüşlerini 'dini sorumluluk duygusu'nun şekillendirdiğini söylüyordu.

BBC/AA